ធម្មគតិសម្មាមគ្គ
អំពី
ពលរដ្ឋូបនីយកម្ម ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរ
នៅក្នុងសៀវភៅ«ជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍» ដែលចងក្រងដោយព្រះឥន្ទប្បញ្ញ្ញោភិក្ខុ កាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ បានកត់សម្គាល់ថា ស្ថាប័នគ្រួសារជាស្ថាប័នមូលដ្ឋាន ដើរតួនាទី ដ៏សំខាន់ក្នុងការបន្តនិរន្តរភាពនៃសង្គមជាតិឬប្រទេសជាតិមួយមានជាអាទិ ការបន្តពូជ កំណើតជាខ្មែរ ដោយការរៀបចំទុកដាក់កូនចៅឱ្យមានគូស្វាមីភរិយា ដោយការអប់រំឱ្យ ទៅជាពលរដ្ឋល្អ ពលរដ្ឋដែលសកម្មក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច វិស័យគ្រប់គ្រង វិស័យអប់រំ វិស័យសាសនា និង ការកំសាន្តជាដើម។ ស្ថាប័នគ្រួសារ ជាស្ថាប័នដ៏សំខាន់បំផុត សម្រាប់សង្គមជាតិមួយ ក្នុងការបន្តនិរន្តរភាព វិបុលភាព សុខដុមភាព និង ឯកភាព ជាតិ។ ធម្មគតិនាថ្ងៃនេះ ខ្ញុំនឹងជូមការសិក្សាបន្ថែមលើសារៈសំខាន់នៃស្ថាប័ននេះ ដោយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការពង្រឹងសមាជិករបស់គ្រួសារនីមួយៗ ដែល ជាពុទ្ធសាសនិកជន និងជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដោយខ្ញុំសុំប្រើពាក្យថា ពលរដ្ឋូបនីយកម្ម ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរ។
ពាក្យថា «ពលរដ្ឋ» បានមកពីពាក្យ ពល + រដ្ឋ។ ក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ បាន ពន្យល់ពាក្យពលរដ្ឋ ថា៖ ពលរបស់រដ្ឋ, ពលអាស្រ័យនៅក្នុងរដ្ឋ, ប្រជាជនទាំងប្រុសទាំងស្រីដែលទុកជាកម្លាំងរបស់ប្រទេស។ ពាក្យ ពល ដែលខ្ចីពីពាក្យ ពលៈ ដែលជា ពាក្យបាលីនិងសំស្ក្រឹតនោះ ប្រែ ថា កម្លាំង សេនា ទាហាន កងទ័ព ក្រាស់ ថ្លោស ។ ពាក្យដទៃទៀតដែលយកមកពន្យល់ពាក្យថា ពលៈ ក្នុងភាសាបាលី ឬដែលយើងហៅ ថា វេវចនសព្ទ នោះ មានដូចជា៖
សត្តិ៖ ប្រែថាសេចក្ដីអាច, សេចក្ដីអង់អាច។ ថូលត្តៈ ប្រែថា ក្រាស់។ ថាមៈ ប្រែថា កម្លាំង កម្លាំងចិត្ត។ អានុភាវៈ ប្រែថា អានុភាព តេជះ អំណាច។ វិរិយៈ ប្រែថា ព្យាយាម។ វាយាមៈ ប្រែថា វីរិយភាពជាគ្រឿងប្រឹងប្រែង។ ធិតិ ប្រែថាសេចក្ដីដឹង, ការឈ្លាសវៃ, បញ្ញា, ការទ្រទ្រង់, ការចាំទុក។ សាមត្ថិយៈ ប្រែថាអាច, អ្នកអាច, ដែលអាច, សមត្ថភាព។ បភាវៈ នហារុ ធមនី សិរា ដែលប្រែថាសរសៃ និង យុទ្ធសេនា ដែលប្រែថាអ្នក ប្រយុទ្ធ[i]។
តាមសេចក្តីពន្យល់ខាងលើនេះ ខ្ញុំសូមផ្តល់នូវនិយាមជាថ្មីលើពាក្យ ពលរដ្ឋ ដោយការបញ្ចូលសេចក្តីពន្យល់ទាំងអស់នោះ ទៅប្រកបនឹងពាក្យ រដ្ឋ ដូច្នេះ៖
ពលរដ្ឋ៖ ប្រជាជនទាំងប្រុសទាំងស្រីដែល មានកម្លាំង មានសេចក្ដីអង់អាច មានថាមពល មានអានុភាព មានតេជះ មានអំណាច មានវិរិយៈ មានព្យាយាម មានការប្រឹងប្រែង មានសេចក្ដីដឹង មានការឈ្លាសវៃ មានបញ្ញា មានការទ្រទ្រង់ មានការចាំទុក មានសមត្ថភាព ជាសេនា ទាហាន កងទ័ព ជាអ្នកប្រយុទ្ធ ជា សរសៃដែលក្រាស់ ថ្លោស របស់រដ្ឋ ឬ ប្រទេសកម្ពុជា។
ខ្ញុំប្រើពាក្យថា របស់ប្រទេសកម្ពុជា នេះ ព្រោះពាក្យនេះជាពាក្យពិសេសប្រចាំ ជាតិខ្មែរ ដោយហេតុថា ពាក្យ ពល នេះ ខ្មែរយើង មានប្រើនៅក្នុងសិលាចារឹក ជាយូរមកហើយ ដូចជាពាក្យថា ពលព្រះ ពលដំរី ពលសេះ ពលអង្គរក្ស ពលចែវ ពលគុនដាល់ ជាដើម ដោយលោកហៅជាពាក្យជួនថា ពល, អង្គរក្ស, ទ្រមាក់, ចែវ,គុន ជាដើម[ii] ។ល។
ដោយហេតុថា ពាក្យ ពល បានយកពាក្យ ពលៈ ដែលជាពាក្យរបស់ពុទ្ធសាសនា មកប្រើខ្ញុំសុំអញ្ជើញពលរដ្ឋខ្មែរដែលជាពុទ្ធសាសនិកជន មកស្គាល់ពាក្យថា ពលៈ របស់ព្រះពុទ្ធអង្គបន្តិច សិន ថាតើមានសារៈសំខាន់ដូចម្តេចខ្លះ។ នៅក្នុងព្រះសូត្រនៃ ពលសំយុត្ត ព្រះត្រ័យបិដក លេខ៣៨ ទំព័រ ២៥៤ ព្រះពុទ្ធអង្គបានមានបន្ទូលថា៖ «ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុចំរើននូវពលៈ ៥ ធើ្វឲ្យច្រើន នូវពលៈ ៥ រមែងមានទំនាបទៅរកព្រះនិព្វាន មានជម្រាលទៅរកព្រះនិព្វាន ឈមទៅរកព្រះនិព្វាន»។ ឯព្រះសូត្រដែល ស្ថិតនៅក្នុង ធនវគ្គ ព្រះត្រ័យបិដក លេខ៤៧ ទំព័រ ៤ ព្រះពុទ្ធអង្គបានមានព្រះ បន្ទូលថា៖ «ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុជាបណ្ឌិតដែលមានកំឡាំងទាំង៧ នេះ គឺ៖ កំឡាំងគឺសទ្ធា កំឡាំងគឺវីរិយៈ កំឡាំងគឺហិរិ កំឡាំងគឺឱត្តប្បៈ កំឡាំងគឺសតិ កំឡាំងគឺសមាធិ និង កំឡាំងគឺបញ្ញា រមែងរស់នៅស្រួល ពិចារណាធម៌ដោយឧបាយ តែងឃើញច្បាស់នូវអត្ថៈ ដោយបញ្ញាបាន ការរួចស្រឡះចាកអារម្មណ៍ នៃចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ ដូចជាការរលត់នៃប្រទីប»។
តាមគុណសម្បត្តិរបស់ពលៈ ខាងលើនេះ គ្រួសារនីមួយៗ និង ស្ថាប័នសង្គមទាំង ឡាយ គួរបណ្តុះបុត្រាបុត្រីរបស់ខ្លួន និង ប្រជាជនរបស់ខ្លួន ឲ្យមានកម្លាំង៧យ៉ាងក្នុង ខ្លួនគឺ៖
- បណ្តុះឲ្យមានសទ្ធា គឺការជឿជាក់លើអត្តភាពជាមនុស្សរបស់ខ្លួន ថាអាច សម្រេច អ្វីៗ បាន ដោយអាស្រ័យគោលការណ៍ ហេតុផល កម្មផល។ (សទ្ធាពលៈ សទ្ធាជាកម្លាំង)
- បណ្តុះសេចក្តីឧស្សាហ៍ព្យាយាម ការប្រឹងប្រែងក្នុងការសម្រេចឲ្យបាននូវគោលដៅ របស់ខ្លួន ដែលជឿជាក់ថាប្រាកដជាអាចធ្វើកើត។ (វិរិយពលៈ ព្យាយាមជាកម្លាំង)
- បណ្តុះមនសិការជាបណ្ឌិត មានការអៀនខ្មាសក្នុងការធ្វើអំពើអាក្រក់ទោះជានៅ ក្នុងទីសាធារណៈក្តី ឬ ទីកំបាំងភ្នែកក្តី។ (ហិរពលៈ ការអៀនខ្មាសបាបជាកម្លាំង)
- បណ្តុះមនសិការជាមនុស្សល្អ គោរពច្បាប់ មិនរំលោភច្បាប់។ (ឱត្តប្បពលៈ ការ ខ្លាចច្បាប់ជាកម្លាំង)
- បណ្តុះសតិមិនឲ្យភ្លេចខ្លួន មិនភ្លេចស្មារតី មិនធ្វែសប្រហែស ដឹងខ្លួនជានិច្ច ចំពោះសកម្មភាពនិងគោលដៅរបស់ខ្លួន។ (សតិពលៈ សតិជាកម្លាំង)
- បណ្តុះចិត្តស្ងប់ ចិត្តនឹង ចិត្តជាសមាធិ ចិត្តរឹងប៉ឹង មិនងាករេផ្លាស់ប្តូរងាយៗ មិន ធ្វើអ្វីតាមតែអារម្មណ៍លោភៈ ទោសៈ មោហៈ។ (សមាធិពលៈ ចិត្តស្ងប់ជាកម្លាំង)
- បណ្តុះចំណេះដឹង មានការសិក្សាល្អ ស្គាល់យល់ពីការពិត មានហេតុផល ធ្វើអ្វីៗ ដោយប្រើបញ្ញា ជាងកម្លាំងបាយ។ (បញ្ញាពលៈ ប្រាជ្ញាជាកម្លាំង)
បន្ទាប់ពីបានសម្តែងអំពីកម្លាំងទាំង ៧ ហើយ ព្រះពុទ្ធអង្គក៏បានសម្តែងបន្តអំពី គោលធម៌ដែលចាត់ទុកថាជាទ្រព្យសម្បត្តិ ៧ យ៉ាង ដែលបរិស័ទទាំងឡាយគប្បីមាន នៅក្នុងខ្លួន ហៅថា អរិយធន ឬ ទ្រព្យដ៏ប្រសើរ ដែលគោលធម៌ដែលមាននៅក្នុង ពលៈ ៧យ៉ាងនេះ សុទ្ធតែមាននៅក្នុងអរិយទ្រព្យទាំងអស់។ ព្រះអង្គមានពុទ្ធដិកាថា៖ «ទ្រព្យគឺសទ្ធា ទ្រព្យគឺសីល ទ្រព្យគឺហិរិ ទ្រព្យគឺឱត្តប្បៈ ទ្រព្យគឺសុតៈ ទ្រព្យគឺចាគៈ ទ្រព្យគឺបញ្ញា ជាគំរប់ ៧ បុគ្គលណា ទោះស្រ្តីក្តី បុរសក្តី មានទ្រព្យទាំងនេះ អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ហៅបុគ្គលនោះថាជាអ្នកមិនទ័លក្រ ការរស់នៅរបស់បុគ្គលនោះមិនសោះសូន្យឡើយ។ ហេតុដូច្នោះ អ្នកប្រាជ្ញ កាលរលឹកនូវពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ គប្បីប្រកបរឿយ ៗ នូវសទ្ធា សីល សេចក្តីជ្រះថ្លា និងការឃើញនូវធម៌»។
គ្រានោះ មានមហាមន្ត្រីម្នាក់ឈ្មោះ ឧគ្គរាជមហាមាត្យ បានចូលទៅគាល់ព្រះពុទ្ធអង្គ ហើយក៏បានអួតសរសើរអំពីសេដ្ឋីម្នាក់ឈ្មោះ មិគារសេដ្ឋី ថាជាមនុស្សស្តុកស្តម្ភផង ជាអ្នកមានទ្រព្យច្រើនផង មានភោគៈច្រើនផង ក្នុងន័យថា គឺមាសរាប់បានជាសែនទៅហើយ ចាំបាច់ពោលទៅថ្វី ដល់រូបិយវត្ថុ។ ព្រះពុទ្ធអង្គក៏បានប្រាប់មហាមត្យនោះថា៖ «ម្នាលឧគ្គៈ ទ្រព្យនុ៎ះ មានមែនហើយ ម្នាលឧគ្គៈ តថាគតមិននិយាយថា ទ្រព្យនុ៎ះគ្មានទេ ប៉ុន្តែទ្រព្យនោះឯង ជាសាធារណៈដល់ភ្លើង ទឹក ពួកស្តេច ពួកចោរ និងពួកញាតិមិនជាទីស្រឡាញ់។ ម្នាលឧគ្គៈ ទ្រព្យគឺ សទ្ធាធនៈ ១ សីលធនៈ ១ ហិរិ ធនៈ ១ ឱត្តប្បធនៈ ១ សុតធនៈ ១ ចាគធនៈ ១ និងបញ្ញាធនៈ ១ ទ្រព្យទាំង ៧ យ៉ាង នេះឯង ទើបមិនសាធារណៈដល់ភ្លើង ទឹក ពួកស្តេច ពួកចោរ និងពួកញាតិមិនជាទីស្រឡាញ់បាន»។ និយាយជា សាមញ្ញ ទ្រព្យគឺធម៌ទាំង៧ យ៉ាងនេះ ភ័យដែលកើតពីភ្លើងក្តី ពីទឹកក្តី ពីអ្នកដឹកនាំក្តី ពីពួក ចោរក្តី ពីអ្នកដែលស្អប់យើងក្តី មិនអាចបំផ្លាញទ្រព្យទាំងនេះ បានឡើយ។
ក្នុងសង្គមខ្មែរ ស្ថាប័នគ្រួសារត្រូវបានពង្រឹង ដោយការផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងស្ថាប័ន ពុទ្ធសាសនាតាមរយៈពិធីបុណ្យបែបពុទ្ធសាសនានានា ដែលយើងតែងហៅថា ពិធី បុណ្យទ្វារទសមាស ដែលមានប្រចាំឆ្នាំ នៃខែទាំង១២ តាមប្រព័ន្ធប្រតិទិនចន្ទគតិ។ ពិធី បុណ្យមាឃបូជា ពិសាខបូជា ចូលឆ្នាំខ្មែរ ចូលព្រះវស្សានិងអាសាឡ្ហបូជា ពិធីបុណ្យកាន់ បិណ្ឌនិងភ្ជុំបិណ្ឌ ចេញព្រះវស្សានិងបវារណាកម្ម ពិធីបុណ្យកថិន អុំទូកអកអំបុក សំពះព្រះខែ និងទេសនាមហាជាតក៍ ជាដើម។ល។ ពិធីបុណ្យប្រពៃណីពុទ្ធសាសនា ទាំងនេះ បើសិនជាខាងពុទ្ធចក្រនិងអាណាចក្រ បានរៀបចំឱ្យល្អ ធ្វើបដិរូបឱ្យសមទៅ នឹងកាលៈទេសៈ និងបន្ថែមការឈ្វេងយល់ពីអត្ថន័យរបស់ពិធីនីមួយៗផងនោះ ខ្ញុំជឿថា ស្ថាប័នគ្រួសារនឹងអាចបង្កើតនិងអភិវឌ្ឍប្រជាជនខ្មែរ ឱ្យទៅជាពលរដ្ឋខ្មែរ ក្នុងន័យ រដ្ឋខ្មែរមានពល គឺជនជាតិខ្មែរដែលមានកម្លាំង ៧យ៉ាង សម្រាប់ប្រទេសជាតិ តាម គោលវចនៈរបស់ពុទ្ធសាសន៍ ជាពិតប្រាកដ។
ខ្ញុំសូមបញ្ចប់ធម្មគតិអំពី ពលរដ្ឋូបនីយកម្មសមាជិកគ្រួសារខ្មែរ ដោយសុំឲ្យពុទ្ធ បរិស័ទយើងទាំងព្រះសង្ឃទាំងគ្រហស្ថ យកនូវគោលពុទ្ធធម៌ ពលៈ ៧ មកចាក់បញ្ចូល ក្នុងសន្តានចិត្តសមាជិកគ្រួសារ សមាជិកសាលាគឺសិស្ស-និស្សិត សមាជិកវត្តគឺពុទ្ធ បរិស័ទវ័យក្មេងយើង ដើម្បីឲ្យក្រុមទាំងនេះមានកម្លាំងតាំងពីនៅក្មេង រៀនសន្សំអរិយ ទ្រព្យទាំង៧ ប្រការ តាំងពីនៅក្មេង ដោយសេចក្តីជឿជាក់ថា កម្លាំងនិងទ្រព្យសម្បត្តិ ផ្នែកមនសិការ ឬ ដែលយើងហៅសព្វថ្ងៃនេះថា ជំនាញទន់ នឹងធ្វើឲ្យប្រជាជនខ្មែរ យើងក្លាយទៅជា ពលរដ្ឋកម្ពុជា គឺប្រជាជនទាំងប្រុសទាំងស្រីដែលមានកម្លាំង មាន សេចក្ដីអង់អាច មានថាមពល មានអានុភាព មានតេជះ មានអំណាច មានវិរិយៈ មាន ព្យាយាម មានការប្រឹងប្រែង មានសេចក្ដីដឹង មានការឈ្លាសវៃ មានបញ្ញា មានការទ្រទ្រង់ មានការចាំទុក មានសមត្ថភាព ជាសេនាទាហាន កងទ័ព ជាអ្នកប្រយុទ្ធ ជាសរសៃ ដែលក្រាស់ ថ្លោស របស់រដ្ឋកម្ពុជា។ ពលរដ្ឋទាំងនេះ ជាអ្នកមានជីវិតសុខ សប្បាយ ជា ព្រោះមានភោគទ្រព្យ មានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ មានអារ្យធម៌ ហើយការ រស់នៅរបស់ពលរដ្ឋទាំងនោះ នឹងមិនសោះសូន្យ គឺរស់ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់គ្រួសារ សង្គមជាតិ ប្រទេសជាតិ និងសាកលលោក ជាពិតប្រាកដ។
សូមអនុមោទនា!
ភូមិវត្តពោធិវាល ក្រុងបាត់ដំបង
ថ្ងៃអាទិត្យ ៣កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំជូត ទោស័ក ព.ស ២៥៦៤
ថ្ងៃទី ១៤ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១
[i] វចនានុក្រមខ្មែរ សទ្ទានុក្រមបាលីខ្មែរ និង http://dictionary.tamilcube.com/pali-dictionary.aspx on Bala
[ii] វចនានុក្រមខ្មែរ ពាក្យ ពល
No comments:
Post a Comment